Hiểu thêm về hệ thống miễn dịch của tôm
Toc
Hệ miễn dịch là gì?
Hệ miễn dịch (Immune System) là một hệ thống bao gồm các tế bào, mô và cơ quan trong cơ thể đóng vai trò bảo vệ cơ thể chống lại sự xâm nhập của vi rút, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng và các kháng nguyên lạ gây bệnh từ bên ngoài.
Hệ thống miễn dịch của tôm là một hệ thống phức tạp và đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tôm khỏi các tác nhân gây bệnh từ môi trường. Do tôm không có hệ miễn dịch thích ứng như động vật có xương sống, chúng dựa vào hệ miễn dịch bẩm sinh để chống lại các mầm bệnh.
Dưới đây là một số khía cạnh chính của hệ thống miễn dịch tôm:
-
Hệ miễn dịch bẩm sinh: Đây là tuyến phòng thủ đầu tiên của tôm, bao gồm các cơ chế bảo vệ không đặc hiệu, hoạt động chống lại nhiều loại mầm bệnh khác nhau. Các thành phần của hệ miễn dịch bẩm sinh bao gồm:
- Hàng rào vật lý: Lớp vỏ kitin bên ngoài đóng vai trò là hàng rào vật lý ngăn chặn sự xâm nhập của mầm bệnh.
- Phản ứng tế bào: Các tế bào miễn dịch như tế bào máu (hemocytes) bao gồm tế bào hạt (granulocytes), tế bào hyalin (hyalinocytes) và tế bào bán hạt (semigranulocytes) tham gia vào các quá trình như thực bào (phagocytosis), bao bọc (encapsulation) và gây độc tế bào (cytotoxicity) để loại bỏ mầm bệnh.
- Phản ứng dịch thể: Các protein và enzyme hòa tan trong huyết tương tôm (hemolymph) như protein đông máu (clotting proteins), prophenoloxidase (proPO) và các protein kháng khuẩn (antimicrobial peptides – AMPs) đóng vai trò quan trọng trong việc nhận diện và tiêu diệt mầm bệnh.
-
Cơ chế miễn dịch chính:
1. https://ngungtaonghiep.com/top-5-loai-ca-canh-duoc-yeu-thich-nhat-nam-2024
2. https://ngungtaonghiep.com/cac-loai-cay-canh-nen-trong-trong-be-ca-canh
3. https://ngungtaonghiep.com/cach-thiet-lap-nhiet-do-va-anh-sang-cho-be-ca
4. https://ngungtaonghiep.com/cach-nuoi-ca-canh-don-gian-danh-cho-nguoi-moi-bat-dau
5. https://ngungtaonghiep.com/nhung-dieu-can-biet-khi-nuoi-ca-koi
- Prophenoloxidase (proPO) system: Đây là một trong những cơ chế miễn dịch quan trọng nhất ở tôm. Hệ thống proPO được kích hoạt khi tôm phát hiện mầm bệnh, dẫn đến việc sản xuất melanin, một chất có khả năng bao bọc và tiêu diệt mầm bệnh, đồng thời tạo ra các sản phẩm trung gian có hoạt tính kháng khuẩn và tăng cường các phản ứng miễn dịch khác.
- Protein kháng khuẩn (AMPs): Tôm sản xuất nhiều loại AMPs khác nhau, mỗi loại có phổ kháng khuẩn riêng biệt đối với vi khuẩn, virus, nấm và ký sinh trùng. AMPs hoạt động bằng cách phá vỡ màng tế bào mầm bệnh hoặc can thiệp vào các quá trình sinh học quan trọng của chúng.
- Thực bào (Phagocytosis): Các tế bào máu của tôm có khả năng thực bào, tức là nuốt và tiêu hóa các mầm bệnh xâm nhập.
- Bao bọc (Encapsulation): Khi mầm bệnh quá lớn để thực bào, các tế bào máu có thể bao bọc mầm bệnh lại, tạo thành một lớp vỏ cô lập để ngăn chặn sự lây lan của nhiễm trùng.
-
Yếu tố ảnh hưởng đến hệ miễn dịch: Hệ miễn dịch của tôm có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm:
- Môi trường: Các yếu tố môi trường như nhiệt độ, độ mặn, oxy hòa tan và chất lượng nước có thể tác động đến sức khỏe và hệ miễn dịch của tôm.
- Dinh dưỡng: Chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng là rất quan trọng để duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh.
- Stress: Các yếu tố stress như mật độ nuôi cao, vận chuyển và xử lý có thể làm suy yếu hệ miễn dịch của tôm, khiến chúng dễ mắc bệnh hơn.
- Mầm bệnh: Sự hiện diện của mầm bệnh trong môi trường nuôi là yếu tố thách thức trực tiếp hệ miễn dịch của tôm.
Tổng quan về hệ miễn dịch của tôm
Để chống lại tác nhân gây hại từ bên ngoài thì hệ miễn dịch của tôm đóng vai trò chủ yếu. Tôm có cơ quan miễn dịch là hệ miễn dịch bẩm sinh, đây là hệ miễn dịch của động vật không xương sống. Bao gồm miễn dịch tế bào và miễn dịch thể dịch, cả hai cơ chế cùng giúp đỡ nhau trong việc đào thải và loại bỏ sinh vật lạ gây hại cho tôm.
Hệ miễn nhiễm này không có khả năng ghi nhớ, còn có tên gọi khác là hệ miễn dịch bẩm sinh không đặc hiệu, vì nó đều có cùng một cách phản ứng với tất cả các loại mầm bệnh mà không phân biệt được (do không ghi nhớ được).
Chức năng của hệ thống miễn dịch là duy trì tính cá thể sinh học, do đó, hoạt động chính của nó là phân biệt và loại bỏ tất cả các vật chất lạ khỏi các mô tôm.
Vì không có phản ứng miễn dịch cụ thể chống lại các tác nhân lây nhiễm nên chúng đã phát triển một hệ thống phòng thủ không đặc hiệu phức tạp, hiệu quả và phát triển (miễn dịch bẩm sinh) bao gồm:
– Rào cản vật lý: Bộ vỏ bao phủ bên ngoài và màng dinh dưỡng bao quanh khối thức ăn để bảo vệ biểu mô của hệ tiêu hóa.
– Phản ứng tích cực: Được cấu thành bởi cơ chế cầm máu, phản ứng tế bào và dịch thể. Phản ứng của tế bào được trung gian bởi các tế bào máu (tế bào hoạt động miễn dịch tuần hoàn), chúng có khả năng gây độc tế bào và giao tiếp giữa các tế bào tạo điều kiện thuận lợi cho các chức năng đông máu, nhận biết, thực bào, hắc tố hóa, hình thành nốt sần và đóng gói.
1. https://ngungtaonghiep.com/cach-nuoi-ca-canh-don-gian-danh-cho-nguoi-moi-bat-dau
2. https://ngungtaonghiep.com/cach-nuoi-va-cham-soc-ca-khung-long-6-sung-ca-axolotl
3. https://ngungtaonghiep.com/dau-hieu-trung-tep-canh-sap-no-va-cach-cham-soc
4. https://ngungtaonghiep.com/cach-benh-thuong-gap-o-ca-canh-va-cach-dieu-tri
5. https://ngungtaonghiep.com/huong-dan-cach-nuoi-ca-ba-duoi-khong-can-oxy
Khi tác nhân lạ xâm nhập vào cơ thể tôm
Đầu tiên, khi mầm bệnh xâm nhập thì sẽ gặp phải hàng rào vật lý, chính là lớp vỏ của tôm. Bao gồm 1 lớp chất nhầy với tác dụng kháng khuẩn bề mặt. Sau khi vượt qua rào cản vật lý, mầm bệnh sẽ chịu tác động của các tế bào máu có khả năng miễn dịch.
Cơ thể tôm có 5 loại tế bào máu nhưng chỉ biết chức năng của 3 tế bào chính bao gồm tế bào hạt, tế bào bán hạt và tế bào hyalin (tế bào sợi). Các tế bào này thực hiện chức năng thực bào, đóng gói (khu trú mầm bệnh) và hình thành melanin tiêu diệt vật thể lạ.
Các tế bào hạt chủ yếu thực hiện các hoạt động thực bào, tiết enzyme bảo vệ cơ thể tôm. Các tế bào sợi chiếm số lượng cao nhất và cũng là thành chủ yếu tham gia vào các hoạt động miễn dịch.
Để ức chế hoạt động của các vi khuẩn xâm nhập, các tế bào máu ngoài các chức năng chính trên còn có thể làm xơ cứng lớp vỏ bên ngoài của vi sinh vật xâm nhập, làm lành lại những tổn thương trên lớp vỏ chitin, trợ giúp cho các quá trình trao đổi carbohydrate và vận chuyển các acid amin hay protein cho cơ thể tôm.
