Bể cá bị đục do Hiện tượng vi sinh nở hoa (Bùng vi sinh)

Hiện tượng nước bể cá bị đục do “vi sinh nở hoa” (bùng vi sinh) là một vấn đề phổ biến, đặc biệt là ở những bể cá mới hoặc bể cá có hệ sinh thái chưa ổn định. Đây là tình trạng nước trong bể trở nên trắng đục như sữa, do sự phát triển quá mức của vi sinh vật.

Hiện tượng “bùng vi sinh” là gì?

“Bùng vi sinh” hay “nở hoa vi sinh” (tiếng Anh thường gọi là bacterial bloom hoặc cloudy water) là tình trạng nước bể cá bị đục do sự gia tăng đột ngột về số lượng vi khuẩn dị dưỡng (heterotrophic bacteria) hoặc các vi sinh vật khác trong nước. Mặc dù vi sinh vật có vai trò quan trọng trong hệ sinh thái bể cá, nhưng khi chúng phát triển quá mức, sẽ gây ra tình trạng nước đục khó chịu.

Nguyên nhân gây ra “bùng vi sinh”:

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này, nhưng phổ biến nhất là do sự mất cân bằng trong hệ sinh thái bể cá, đặc biệt là:

• Bể cá mới chưa ổn định (chưa “cycling”): Trong bể cá mới, hệ vi sinh có lợi (vi khuẩn nitrat hóa) chưa phát triển đủ mạnh để xử lý chất thải. Khi bạn cho cá vào quá sớm hoặc cho ăn quá nhiều, lượng chất thải hữu cơ (thức ăn thừa, phân cá) tăng cao, tạo điều kiện cho vi khuẩn dị dưỡng phát triển nhanh chóng, gây đục nước.
• Quá nhiều chất hữu cơ trong bể:
  • Cho ăn quá nhiều: Thức ăn thừa không được cá ăn hết sẽ phân hủy, tạo ra nhiều chất hữu cơ.
  • Phân cá quá nhiều: Số lượng cá quá nhiều so với dung tích bể hoặc hệ thống lọc không đủ mạnh để xử lý chất thải.
  • Vật liệu trang trí, nền đáy bị phân hủy: Gỗ lũa, lá cây, nền đáy kém chất lượng có thể phân hủy, giải phóng chất hữu cơ vào nước.
  • Thay nước quá ít hoặc không đủ: Thay nước định kỳ giúp loại bỏ chất hữu cơ dư thừa, duy trì sự cân bằng trong bể.
• Hệ thống lọc chưa đủ mạnh hoặc không hiệu quả: Bộ lọc cơ học không loại bỏ hết cặn bẩn, bộ lọc sinh học chưa đủ vi sinh vật có lợi để xử lý chất thải.
• Ánh sáng quá nhiều: Ánh sáng mạnh có thể kích thích sự phát triển của tảo và vi sinh vật, góp phần làm nước đục (mặc dù tảo thường làm nước xanh hơn là trắng đục).
• Sử dụng thuốc hoặc hóa chất không đúng cách: Một số loại thuốc hoặc hóa chất có thể làm mất cân bằng hệ vi sinh trong bể, dẫn đến bùng vi sinh.

Tại sao gọi là “nở hoa vi sinh”?

Cụm từ “nở hoa” được sử dụng ở đây để mô tả hiện tượng nước đục lan rộng và nhanh chóng trong bể, tương tự như cách hoa nở rộ. Mặc dù không phải là hoa thật, nhưng sự lan tỏa của vi sinh vật khiến nước trở nên đục trắng, tạo cảm giác như “hoa” đang nở trong bể.

Cách xử lý bể cá bị đục do “bùng vi sinh”:

Khi bể cá bị đục do bùng vi sinh, bạn cần thực hiện các biện pháp sau để khắc phục:

1. Thay nước:
   • Thay nước một phần: Thay khoảng 20-30% lượng nước trong bể mỗi ngày, liên tục trong vài ngày. Sử dụng nước đã khử clo hoặc nước máy để qua đêm.
   • Không thay nước quá nhiều: Thay nước quá nhiều có thể làm mất ổn định hệ sinh thái bể cá và gây sốc cho cá.
2. Tăng cường lọc cơ học:
   • Vệ sinh bông lọc: Bông lọc cơ học là nơi giữ lại cặn bẩn. Vệ sinh hoặc thay bông lọc thường xuyên để loại bỏ cặn bẩn và vi sinh vật chết.
   • Sử dụng vật liệu lọc cơ học tốt: Đảm bảo bộ lọc của bạn có đủ vật liệu lọc cơ học (bông lọc, mút lọc) và chúng hoạt động hiệu quả.
3. Tăng cường lọc sinh học:
   • Đảm bảo bộ lọc sinh học hoạt động tốt: Kiểm tra và vệ sinh (nhẹ nhàng) vật liệu lọc sinh học (như sứ lọc, nham thạch) để đảm bảo vi sinh vật có lợi có môi trường phát triển tốt.
   • Bổ sung vi sinh có lợi: Sử dụng các sản phẩm vi sinh bổ sung để tăng cường quần thể vi sinh có lợi trong bể, giúp chúng cạnh tranh với vi khuẩn dị dưỡng và phân hủy chất thải hiệu quả hơn.
4. Giảm lượng thức ăn:
   • Cho cá ăn ít lại: Giảm lượng thức ăn cho cá, chỉ cho ăn vừa đủ để cá ăn hết trong vài phút.
   • Hút thức ăn thừa: Hút bỏ thức ăn thừa và cặn bẩn dưới đáy bể thường xuyên.
5. Tăng cường sục khí:
   • Tăng cường oxy: Đảm bảo bể cá có đủ oxy hòa tan. Tăng cường sục khí bằng máy sục khí hoặc tăng cường dòng chảy mặt nước. Oxy giúp vi sinh vật có lợi hoạt động tốt hơn và phân hủy chất thải hiệu quả hơn.
6. Kiểm tra và loại bỏ nguồn gây ô nhiễm:
   • Kiểm tra vật liệu trang trí: Loại bỏ gỗ lũa, lá cây hoặc vật liệu trang trí nghi ngờ bị phân hủy.
   • Kiểm tra nền đáy: Nếu nền đáy quá bẩn hoặc kém chất lượng, có thể cần phải thay thế một phần hoặc toàn bộ.
7. Kiên nhẫn: Hiện tượng bùng vi sinh thường sẽ tự hết sau vài ngày đến vài tuần khi hệ sinh thái bể cá dần ổn định. Hãy kiên nhẫn thực hiện các biện pháp trên và theo dõi tình trạng bể cá.

Phòng ngừa “bùng vi sinh” trong tương lai:

• “Cycling” bể cá đúng cách trước khi thả cá: Dành thời gian để “cycling” bể cá (tạo hệ vi sinh có lợi) trước khi thả cá.
• Thả cá từ từ: Không thả quá nhiều cá cùng một lúc, đặc biệt là trong bể mới.
• Cho ăn vừa đủ: Không cho cá ăn quá nhiều, tránh thức ăn thừa.
• Thay nước định kỳ: Thay nước một phần (20-30%) mỗi tuần hoặc hai tuần một lần.
• Vệ sinh bộ lọc thường xuyên: Vệ sinh bông lọc cơ học thường xuyên và vệ sinh vật liệu lọc sinh học định kỳ (nhẹ nhàng, không rửa quá kỹ).
• Chọn vật liệu trang trí và nền đáy chất lượng: Sử dụng vật liệu trang trí và nền đáy trơ hoặc ít phân hủy.
• Tránh ánh sáng quá mạnh: Điều chỉnh ánh sáng vừa đủ cho cây thủy sinh (nếu có) và tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp quá mạnh.
• Theo dõi chất lượng nước: Định kỳ kiểm tra các thông số nước (NH3/NH4, NO2, NO3) để phát hiện sớm các vấn đề và có biện pháp xử lý kịp thời.

Nếu bạn đã thử các biện pháp trên mà tình trạng nước đục không cải thiện, hoặc bạn có bất kỳ lo lắng nào về sức khỏe của cá, hãy tham khảo ý kiến của những người chơi cá có kinh nghiệm hoặc các cửa hàng cá cảnh uy tín để được tư vấn thêm.